Praca z dziećmi zahamowanymi ma na celu pobudzanie ich do działania. Dzieci te nie sprawiają trudności wychowawczych , dlatego często ich cierpienie pozostaje niezauważone . Praca z dziećmi zahamowanymi (nieśmiałymi , apatycznymi , bojaźliwymi) ma na celu pobudzenie ich do działania . Na początku pomagamy im , zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych , dających sukces czynności . Pracy powinna towarzyszyć spokojna , ciepła atmosfera . Dzieci zahamowane podobnie jak nadpobudliwe cechuje silne pobudzenie emocjonalne. Jednak w przeciwieństwie do nadpobudliwych , dzieci zahamowane tłumią to pobudzenie w sobie. Autor: Ewa Swarzyńska Wychowawca w Domu Dziecka
1. Praca z dziećmi z objawami zahamowania psychoruchowego
Praca z dziećmi zahamowanymi (nieśmiałymi , apatycznymi , bojaźliwymi) ma na celu pobudzenie ich do działania . Na początku pomagamy im , zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych , dających sukces czynności . Pracy powinna towarzyszyć spokojna , ciepła atmosfera . Dzieci zahamowane podobnie jak nadpobudliwe cechuje silne pobudzenie emocjonalne. Jednak w przeciwieństwie do nadpobudliwych , dzieci zahamowane tłumią to pobudzenie w sobie. W pracy dzieciom zahamowanym poświęca się mniej czasu niż nadpobudliwym , może dlatego, że dzieci zahamowane sprawiają znacznie mniej kłopotu. Określa się je mianem dzieci lękowych, obserwuje się u nich trudności w kontaktach społecznych i obniżoną aktywność.
Cechuje je zwolniony przebieg procesów poznawczych, ich reakcje uczuciowe są osłabione, reagują jedynie na bardzo silne bodźce. Zahamowanie odbija się ujemnie na postępach w nauce, i ogólnym przystosowaniu społecznym. Wycofane i spokojne dzieci zahamowane nie sprawiają trudności wychowawczych , dlatego często ich cierpienie pozostaje niezauważone. Jest to duży błąd wychowawców, gdyż to właśnie te dzieci najbardziej potrzebują zachęty, życzliwości i uwagi. Zadania , zabawy dla nich powinny być tak dobierane, by zapewniały powodzenie i wzmacniały poczucie własnej wartości. Należy zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptując go takim jakim jest, bez ocen, porównywania z innymi, czy zawstydzania w przypadku wycofywania się z aktywności.
Przedstawię teraz kilka ćwiczeń , które zastosowałam w pracy z dziećmi zahamowanymi psychoruchowo . A. Terapia zabawą z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne
Udział w ćwiczeniach metody W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała , usprawnienia motoryki , poczucia siły , sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych .
Ponieważ dzięki temu zaczyna mieć ono zaufanie do siebie , zyskuje też poczucie bezpieczeństwa . Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń w której się znajduje , przestaje być ona dla niego groźna ,
dlatego dziecko czuje się w niej bezpiecznie , staje się bardziej aktywne , przejawia większą inicjatywę , może być twórcze .
Tą przestrzeń może dzielić z innymi osobami . Wymaga to nauczenia się nawiązywania kontaktu początkowo z jednym partnerem , potem z większą grupą , a wreszcie nauczenia się współdziałania z innymi .
Nawiązanie bliskiego kontaktu opartego na zaufaniu i współpracy , daje możność poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia , czego człowiek nie doświadczyłby nigdy sam .
Dzieci zahamowane psychoruchowo stronią od kontaktu z innymi ludźmi , unikają ich jeśli tylko jest to możliwe .Takim dzieciom proponuje się na początek bierny udział w zabawie – obserwację .
Dzieci z lękową postawą wobec otoczenia każdy ruch , zmianę pozycji ciała odbierają jako zagrożenie . Być może nie wierzą , że mogłyby się bawić
i ćwiczyć jak inne . Poczucie niepewności i zagrożenia wyraża ich ciało : usztywnione , nieruchome . Dzieci takie należy zachęcać do udziału w ćwiczeniach w sposób stonowany , wystrzegając się zbyt gwałtownych reakcji . Dopiero wtedy , gdy dziecko pozyska zaufanie do otoczenia , zwykle też ochotę do udziału w zabawie nagradzamy je naszą uwagą i pochwałą . Podchwytujemy ćwiczenia , które proponuje i prowadzimy je z całą grupą . Chodzi tu o to , aby dziecko uwierzyło w swoje siły , co rozluźni je i uczyni bardziej spontanicznym Dzieci , które uczestniczyły w zajęciach ruchowych według Weroniki Sherborne stały się spokojniejsze , łagodniejsze , bardziej radosne , aktywne , wykazują większą pewność siebie i inicjatywę w zabawie . Zwiększyła się także ilość pozytywnych reakcji dzieci w stosunku do partnerów zabawy . Dzieci stały się bardziej świadome własnego ciała , częściej wysuwały własne pomysły i łatwiej koncentrowały swoją uwagę . Oto przykłady tych ćwiczeń .
I. Ćwiczenia wprowadzające – wytworzenie atmosfery wzajemnego zaufania , bliskiego kontaktu oraz poczucia bezpieczeństwa Zabawa „Już czas zawiązać krąg” Przebieg : Dzieci maszerują po obrębie koła trzymając się za ręce . Zatrzymują się i siadają . Zabawa – wywoływanie , np. „wstaną wszyscy , którzy...” - mają na imię... - dzisiaj na śniadanie pili herbatę - mają ciemne włosy - przyszli dzisiaj w spódniczce - lubią czekoladę - mają niebieskie oczy. II. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała 1. Dotykanie jedną częścią ciała do drugiej . 2. Wyczuwanie twarzy . 3. Chodzenie w pozycji wyprostowanej i przygarbionej . 4. Wyczuwanie stóp . 5. Wyczuwanie nóg . 6. Wyczuwanie całego ciała . 7. Wyczuwanie ciężaru ciała . 8. Wyczuwanie czasu . III. Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu . IV. Ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą . 1. Ćwiczenia w parach . 2. Ćwiczenia w trójkach . 3. Ćwiczenia w grupie . V. Ćwiczenia uspakajające .
B. Muzyka i taniec
U dziecka każde przeżycie znajduje swój wyraz w geście , ruchu i głosie ,
co stanowi dynamiczną całość . Elementy te dają nieskończone możliwości różnych środków wyrazu , a rozwój wyobraźni ruchowej umożliwia muzyka
i taniec .
W tańcu dziecko porusza się w rytm muzyki : szybko , wolno , przyśpieszając , zwalniając, ilustruje ruchem wszystkie zmiany tempa , mową ciała ilustruje różne motywy muzyczne i rytmiczne o zmiennym czasie trwania . Podstawowe elementy tańca – rytm i ruch – pozwalają lepiej poznać własne ciało oraz pomóc ludziom wyrazić bez słów to , co się dzieje w głębi ich samych i odzyskać harmonię w różnych sferach życia . Dziecko poprzez ruch zdobywa wiedzę o własnym ciele . Poznaje działania w przestrzeni , dostosowuje własną aktywność do sytuacji . Obserwując dzieci można zauważyć , jak uzewnętrzniają swoje uczucia w mimice , geście , ruchu . Dzięki uzewnętrznieniu się dziecko poznaje swoje możliwości . Poznaje własne ciało jako środek do wyrażania woli , uczuć , fantazji . Dziecko w tańcu musi nawiązać kontakt ruchowy z innymi dziećmi , współdziałać , staje się przez to członkiem wspólnoty, razem działającej i współodczuwającej . Nabiera zaufania , przestaje być egocentryczne , staje się komunikatywne i otwarte . Zwiększa się jego poczucie pewności siebie , zaufanie do siebie . Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do nieśmiałego dziecka . Bardzo istotne jest również zaspokojenie jednej z najważniejszych potrzeb dziecka – być zauważonym . Na początku prowadzonych zajęć z dziećmi z objawami zahamowania psychoruchowego można było zauważyć , że w czasie tańca ich gesty przejawiały postawę obronną ( sztywna , napięta postawa , krótki , wahadłowy krok , zaciśnięte w pięści dłonie , unikanie kontaktu wzrokowego, grymas twarzy, izolowanie się od innych). Z czasem dzieci coraz chętniej nawiązywały kontakt wzrokowy , trzymając się za ręce tańczyły z innymi dziećmi , uśmiechały się . C. Metoda Malowania Dziesięcioma Palcami (Finger Painting) Malowanie dziesięcioma palcami , obejmujące manipulacje farbami przy użyciu dłoni i palców ma wiele wspólnego z naturalną skłonnością dziecka do „paćkania się” w substancjach o konsystencji błota . Walory tej metody to przede wszystkim : pomoc w pokonywaniu lęków , uwalnianie się od zahamowań , wzmacnianie wiary we własne siły , pobudzanie ekspresji fantastycznej . Metoda malowania dziesięcioma palcami wymaga przystosowania farb w sześciu podstawowych kolorach : niebieskim , czarnym , czerwonym , brązowym , zielonym i żółtym , można dodać także kolor biały i fioletowy . Farby powinny być podane w miseczkach o takiej wielkości , by dziecko mogło swobodnie włożyć w nie rękę . Drugim elementem potrzebnym do zajęć jest papier pakowy o rozmiarach 55/40cm . Papier kładzie się na stole , do którego jest dostęp ze wszystkich stron . W pobliżu należy umieścić miednicę z wodą i ręcznik . Konieczna jest instrukcja słowna wychowawcy wyjaśniająca zadanie , a także jego obecność . Dziecko może wykazać lęk przed włożeniem ręki do farby , wychowawca powinien sam pokazać, iż to nic strasznego . Elementem terapii za pomocą malowania dziesięcioma palcami jest końcowy jej akcent polegający na „Wystawce” wykonanych prac . Jest to dowód uznania dla pracy dziecka . W metodzie malowania dziesięcioma palcami zwraca się uwagę na następujące elementy : ustosunkowanie się dziecka do tworzywa , element czasu , element ruchu , zachowanie się wobec kolorów . Notowane wyniki obserwacji dziecka w wyżej określonych zakresach , pozwalają na uchwycenie zmian zachodzących w jego zachowaniu . Obserwując reakcje dzieci na zetknięcie się z tworzywem można zauważyć , że dzieci zahamowane psychoruchowo zachowują postawy dystansu . Pierwsza z nich wiąże się z chęcią unikania wykonania zadania . Dziecko wykazuje opór emocjonalny związany z koniecznością zabrudzenia całej ręki farbami . Moczy koniec palca w tworzywie i maluje nim jak pędzlem . Często przerywa malowanie . W kontakcie słownym werbalizowana jest niechęć do malowania . Dziecko robi wszystko , by opóźnić rozpoczęcie pracy . Postawa dystansu występuje u większości dzieci w pierwszym zetknięciu się z malowaniem palcami . W trakcie kolejnych seansów dzieci powoli przechodzą do postawy zaangażowania . O jej wystąpieniu świadczy całokształt ich zachowań , malują wówczas nie tylko palcami , ale pomagają sobie ruchami całego ciała , słowami , gestami wyrażają bądź to entuzjazm bądź oburzenie . Podczas pracy obserwuje się bardzo silną reakcję emocjonalną na kontakt z mazistym tworzywem . To silne napięcie uczuciowe przyczynia się do skuteczności leczniczej malowania palcami . Ważny jest czas trwania startu do zajęć . Dzieci zahamowane psychoruchowo mają problemy z rozpoczęciem pracy . Im bardziej się on przedłuża , tym większe prawdopodobieństwo występowania u dzieci stanów lękowych . Należy także zwrócić uwagę na czas wykonania rysunku , częstotliwość , długość przerw w pracy . Przerwy te mogą być objawem reakcji lękowych na barwę . Niektóre dzieci przerywają pracę , by umyć ręce , co wiąże się z lękiem przed zabrudzeniem . Ostatnim elementem analizy zachowania się dziecka jest zachowanie się wobec kolorów . Dotyczy wyborów kolorów oraz kolejności ich użycia , reakcji dziecka na kolor widziany na arkuszu , poprawienia położonego koloru .
Literatura :
1. Bogdanowicz M. , Kisiel B. , Przasnyska M. , Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka , Warszawa 1996 .
2. Dudkiewicz K. , Mowa ciała przez taniec , „Życie Szkoły” , 2000/6 .
3. Kaja B. , Zarys terapii dziecka , Bydgoszcz 2001 . |